نوین یابان

از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)
بر و بساط-زندگی و لوازم آن-مقدمات کار

ابرو کج کردن(خشم گرفتن)

آفتابه خرج لحیم(بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن)

در پوست نگنجیدن از خوش حالی-از شادی سر از پا نشناختن-بسیار شاد بودن

حلال زادگی-حلال زاده بودن-درست کردار بودن

رشوه گیر-رشوه خوار

پل کسی آن سر آب بودن-کار کسی بسیار خراب بودن

خرابی بار آوردن-بی آبرویی بار آوردن-کاری کردن که نتیجه ی بد بدهد

ریش پروفسوری-ریشی که فقط روی چانه یلند شده است
بز بگیر-کسی که همیشه به دنبال جنس ارزان یا معاملات پر سود است

بر و بیا داشتن-رفت و آمد بسیار داشتن-دم و دستگاه داشتن
آب بردار-دوپهلو-کنایه‌آمیز

زنده شدن-حق بازی دوباره پیدا کردن

 

دانگی-انجام کاری با پرداخت سهم خود از هزینه ی آن
توگوشی حرف زدن-نجوا کردن-تنگ گوش کسی حرف زدن

پخته کردن کار-مقدمات کاری را فراهم کردن

آب در هاون کوفتن-کار بی‌هوده کردن

پول بالای چیزی دادن-پول دادن و چیزی را خریدن

چشم زاغ-بی شرم

 

بوی الرحمان کسی بلند شدن-نزدیک به مرگ شدن-مردن

بی همه کس-بی پدر و مادر

چراغ پا ایستادن-به انتظار ایستادن

آبدار-سخت-شدید-سنگین
رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

 

جان کسی به نانش بسته بودن-بسیار خسیس بودن که حاضر باشد جان بدهد نان ندهد

پیش پیشکی-از پیش

چاشنی-آن چه که برای به تر کردن مزه ی غذا در آن می ریزند-آن چه که برای منفجر شدن در چیزی کار می گذارند

خش-صدای گرفته-خراش

اَکه ننه(آدم آب‌زیرکاه)

دل خالی کردن-کین خود را گرفتن-از رنج دشمن شاد شدن

ریز ریز کردن-کاملن خرد و کوچک کردن

پخش و پلا-پراکنده-تار و مار

تیپا-ضربه ای با نوک پا-اردنگی

زنبور زدن-نیش زدن زنبور

 

توان انجام کاری را داشتن

از حد (توانایی) خود تجاوز کردن

جوش زدن دل-نگران و مضطرب بودن-در دلهره به سر بردن

پر بودن خیک کسی-سیر بودن
از بای بسم الله تا تای تَمَت(از اول تا آخر، از سیر تا پیاز)

اشتباه لپی(اشتباه لفظی)

ده مرده حلاج بودن-بسیار زرنگ و کاری بودن

بزمجه-سوسمار-درحالت دشنام به کودکان می گویند

اصلاح-تراشیدن ریش و آرایش موی سر نزد مردان

حلوا خور-مرده خور-کسی که همیشه برای خوردن به مجالس ترحیم می رود

زن و بچه دار-کسی که زن و فرزند دارد

دیگ به سر-لو لو

بنا بودن-قرار بودن

 

دخل-موجودی صندوق-صندوق مغازه-برداشت

 

 
به لعنت خدا نیارزیدن-دارای هیچ ارزشی نبودن-به هیچ نیارزیدن-مفت نیارزیدن
 

تنقل انداختن-جا خوش کردن-پلاس شدن

 

 

بوگندو-آدم کثیف و بد بو

دل کندن-دست کشیدن-رها کردن

از زورِ-از شدت-از بسیاری

 

پیه چیزی را به تن مالیدن-خود را برای چیزی آماده کردن

ریخت-شکل و قیافه-سر و وضع
تو دهن کسی زدن-با سخنی درشت به کسی پاسخ دادن

پهلو فنگ-نگاه داشتن تفنگ به موازات و عمود بر زمین
خرکی-سخت بی ادبانه-خارج از ظرافت

زاییدن گاو کسی-به دردسر بزرگی گرفتار آمدن

پایین دست-طرف پایین

ریش چیزی درآمدن-کهنه و منسوخ شدن

 

خرد و خاکشیر-ریز ریز و ذره ذره شده-از پا درآمده

دست به گردن-در حال معاشقه-سریع الوصول

خانه خمیر-نگا. خانه خراب
زیر اخیه کشیدن-زیر فشار گذاشتن

چاروادارکُش-جنس تقلبی-چیز بد

راه آهن-دو خط آهن موازی که قطار بر آن حرکت می کند

جادو و جنبل-دعاهایی که برای قضای حاجات یا دفع بیماری و از این قبیل می خوانند

دهان کسی چاییدن-آرزوی محال داشتن-از عهده ی چیزی بر نیامدن

 

بی سیرت-بی آبرو

پا پیش-گذاشتن پیشقدم شدن-آستین بالا زدن

دم گاو به دست آوردن-قدرت و موقعیتی به دست آوردن-وسیله ای برای معاش به دست آوردن

از جلوی کسی در آمدن-در برابر کسی مقاومت کردن

زیر تشکی-رشوه

ازقحطی‌درآمده-گرسنه‌چشم-آدم ندید‌بدید

چراغانی-روشن کردن چراغ در جشن

از خجالت آب شدن-بسیار شرمنده شدن

بستن به ریش کسی-زنی را به مردی انداختن-با فریب کسی را به کاری واداشتن
استخوان در گلو داشتن(رنج و سختی کشیدن)

دست به یقه شدن-دست به گریبان شدن

دخل-موجودی صندوق-صندوق مغازه-برداشت

تصدق شدن کسی را-بلاگردان کسی شدن-قربان صدقه ی کسی رفتن

 

به آخر خط رسیدن-به پایان کار
از خرس مویی کندن(از مردم خسیس چیزی درآوردن، هرچند ناچیز باشد)

 

آب از آب تکان نخوردن-رخ ندادن جنجال و هیاهو-آرام ماندن اوضاع

انگشت‌نگاری(ثبت کردن اثر خطوط روی انگشتان برای شناسایی در آینده)

بی رگ-بی غیرت-بی حس

بی زحمت-لطفا-خواهش می کنم

پول بالای چیزی دادن-پول دادن و چیزی را خریدن

خاطرخواه شدن-عاشق شدن-دل باختن

آستین‌سرخود-هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است

خل بازی درآوردن-مثل دیوانه ها رفتار کردن

حاضر و آماده-آماده

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

 

آلا گارسون-اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران

ابرو پاچه‌بزی(دارای ابروی پهن و پرمو، ابرو قجری)

خورده برده-ملاخظه و پروا

حیا را خوردن و آبرو را قی کردن-بسیار بی حیا و گستاخ بودن

تَق-صدای برخورد دو چیز به یکدیگر

پیاده-کنایه از آدم کم مایه و بی تجربه

 

انگشت زدن(انگشت در چیزی فرو بردن، امضاء کردن با اثر انگشت)
به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

اهل عمل(کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند)

 
اشک کوه(یاقوت، لعل)

ازراه‌نرسیده(در همان لحظه‌ی رسیدن، به مجرد ورود)

 

از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن(از دارایی دیگران بخشیدن)

خنسی-گرفتاری-تنگدستی

بامبه-توسری

 

خاکروبه ای-سپور-آشغالی

از مخ معاف بودن(دیوانه بودن)

ز ِق ز ِق-گریه ی بریده بریده ی بچه

دو پهلو-دارای ابهام-کنایه دار
خرحمالی-بیگاری-کار پر زحمت و کم مزد
خرده حساب با کسی داشتن-با کسی دشمنی قبلی داشتن

آزگار(زمان دراز)

ازقحطی‌درآمده(گرسنه‌چشم، آدم ندید‌بدید)

تن زدن-سرپیچیدن-نپذیرفتن

انگشت‌کوچکه‌ی کسی نشدن-بسیار فرودست تر از کسی بودن-اصلن با کسی قابل مقایسه نبودن

دق مرده-گرفتار شده به بیماری دق-غمگین

زحمت کشیدن-کار کردن
حاشا و کلا-هرگز-ابدن-به هیچ وجه

آبِ کبود-آسمان

چشم مالیدن-هوشیار شدن-از غفلت در آمدن
از کاسه درآمده(بیرون‌زده، ورقلمبیده)

آب باریکه(درآمد اندک اما مرتب)

 

زمین زدن-به زمین انداختن چیزی یا کسی-شکست دادن حریف در کشتی-سبب پایین آمدن بهای چیزی شدن

تو دار-راز نگهدار
داد سحن دادن-سخن رانی کردن-پر حرفی کردن-حق مطلب را ادا کردن

زیر غلیانی-ناشتایی-غذای صیح-چارپایه ای که زیر غلیان می گذارند

پر کردن کسی-کسی را تحریک کردن

خانم-زن بدکاره-هرزه

چاق کردن-سر حال آوردن-درمان کردن

جشنواره-جشن فزهنگی-فستیوال
زجرکش کردن-به زجر و شکنجه کشتن

اسیر خاک-مرده-تن‌پرور

 

توپ علی گلابی زدن-بلوف زدن-بی پول سر قمار نشستن

چروک خورده-چین خورده-ناصاف شده

 

حسرت به دل-آن که دیری است آرزوی چیزی را دارد

به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن

چهار چنگول ماندن-نگا. چهار چنگول شدن

روده درازی کردن-پر حرفی کردن-وراجی کردن

تند نویس-کسی که سریع می نویسد

 

برادر اندر-برادر ناتنی-نا برادری

زار-کوتاه شده ی هزار برای ریال

 

بالا آوردن-استفراغ کردن

چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها

 

باد بُروت-خودخواهی-غرور-تکبر

دو به هم زن-دو به هم انداز

اداره بازی-پرداختن بیش از حد به تشریفات زاید اداری

حیوان-نوعی دشنام به کسی که کاری را از روی بی شعوری کند

آنکادر کردن(اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب)

جگر-عزیز-عزیز دلم

خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

آدم-نوکر

به رخ کشیدن-به چشم آوردن-یادآوری کردن

دزدیدن قد-خود را برای دیده نشدن خم کردن

دسته چاقو نشستن-نشستن روی دو پا و بغل کردن دو رانو-چمباتمه نشستن

اُتُل(شکم، اتوموبیل)

 

دوبله ایستادن-نگه داشتن اتوموبیل در کنار یک اتوموبیل دیگر

خانه خراب کن-بدبخت کننده-زیان رساننده

تو در تو- تو به تو

دست خالی برگرداندن-نا امید کردن-پاسخ رد دادن

خرجی دادن-دادن پول لازم برای گذران روزانه

روغن ریختن و عسل جمع کردن-نهایت پاکیزگی و نظافت

چمچاره-در پاسخ به پرسش احمقانه می دهند

 

 

 

الم‌شنگه(هیاهو، آشوب، جنجال، داد و قال)
به دو دو افتادن-گود رفتن چشم بر اثر ضعف یا بیماری

خاکروبه-زباله-آشغال

جلز-نگا. جز

آلا گارسون(اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران)

تو نگو من بگو-مشاجره-بحث

پا روی دم سگ گذاشتن-خشم شخص پستی را برانگیختن

این تن بمیرد(سوگندی که یا در اصرار و یا در اثبات حرف خود یاد می‌کنند)

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

با کاره-کسی که هر کاری از او ساخته است

 
 

چند پیرهن بیش تر از کسی پاره کردن-بیش تر از کسی تجربه داشتن
از اوناش نبودن ( فقط به‌صورت منفی)(از جمله‌ی کسانی نبودن که مخاطب گوینده‌ی جمله را از آنان پنداشته است)

خرید و فروش کردن-بازرگانی کردن-سوداگری کردن
چشم و همچشمی-رقابت

جلز-نگا. جز

خرج و برج-خرج و متعلقات آن
تخمش را ملخ خورده-نایاب است

زیر و زبر گذاشتن-اعراب گذاشتن بر حروف

دست از همه جا کوتاه شدن-بی چاره و بی پناه شدن

جیک جیک کردن-غرغر کردن-جویده جویده حرف زدن

اهل حال(دوستدار تفریح و خوش‌گذرانی)

بازار سیاه-جایی که در آن اجناس غیر قانونی و گران می فروشند

بته مرده-بی اصل و نسب-بی کس و کار

خوب کاشتن-از عهده ی کاری خوب برآمدن

تیغ زن-کلاه بردار-گوش بر
رنجیده شدن-آزرده خاطر شدن-آزرده دل شدن
باج به شغال دادن-به شخصی پست رشوه دادن

 

درچین و ورچین-جمع و جور کردن-مرتب کرد

الم‌شنگه(هیاهو، آشوب، جنجال، داد و قال)
آسمان‌جل-ندار-بی‌چیز-کسی که رواندازش آسمان است
پا انداز-آن که وسایل عیش و عشرت دیگران را فراهم آورد-جاکش- فرش جلوی در ورودی
دست کسی به دهانش رسیدن-از تهی دستی بیرون آمدن-محتاج نبودن
آه نداشتن که با ناله سودا کردن-آه در بساط نداشتن
زبان بازی-چرب زبانی-لفاظی-چاپلوسی

در جای خود خشک شدن-مات و مبهوت ماندن

دنبال کسی فرستادن-کسی را احضار کردن

 
تحت اللفظی-کلمه به کلمه

بد خلق-کسی که مدام عصبانی است و غر می زند
دست زدن-لمس کردن

خالی خالی-بدون چیز دیگری

آدم عوضی-کسی که ظاهرش با باطنش یکی نیست-بدطینت

افتادن دست(از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن)

 
چم کسی را به دست آوردن-رگ خواب کسی را دانستن-نقطه ی ضعف کسی را دانستن
چهار چشمی-با دقت و مراقبت کامل

جمع و جور-منظم و مرتب

اجاق‌کور(نازا، بی فرزند)

انگشتر پا(چیز بی‌ارزش)

چاپچی-دروغ گو-لاف زن

خوش و بش-خوش آمد گویی و احوال پرسی-چاق سلامتی کردن

با کسی ندار شدن-با کسی خودمانی
از زورِ(از شدت، از بسیاری)

دست خالی بودن-تهی دست بودن-بی چیز بودن
به آخر خط رسیدن-به پایان کار

تیپا-ضربه ای با نوک پا-اردنگی

داد و بی داد-جار و جنجال-هیاهو
الف کوفی(چیز کج، آلت تناسلی)
حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار
پسرخاله ی دسته دیزی-خویشاوندان نزدیک

 

پر ادعا-متکبر-از خود راضی-قمپز در کن
 

 

دیزی دِهناری-آدم بی ظرفیت و کم طاقت

از خدا خواستن(در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است)

باد رها کردن-رها کردن باد شکم-تیز در کردن

دو شکمه-آن که در بازی به جای دو نفر بازی می کند

دست پاک-درستکار

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

خشتک پاره کردن-قیامت به پا کردن-داد و بی داد کردن-رسوا کردن-شدت عمل نشان دادن

اَنَک شدن-تحقیر شدن-خجالت کشیدن

چادر نماز-چادری که زنان هنگام خواندن نماز بر سر می کنند

دستمال کاغذی-قطعات کوچک کاغد که به جای دستمال پارچه ای به کار می برند

تَخم-مهمل تَخم

روغن ریختن و عسل جمع کردن-نهایت پاکیزگی و نظافت

به خط کردن-به صف کشیدن

جفنگ گفتن-یاوه گفتن-هرزه درایی

دالی دالی کردن-خود را مرتب پنهان کردن و سپس نشان دادن

زیر آب کردن سر کسی-کسی را بی سر و صدا کشتن

 

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

 
دُم کله پز را گرفتن-رفتن کسی بی سر و پا و آمدن کسی بی سر و پاتر به جای او

برادر زن-برادرِ زن هر مرد
بی تخم و ترکه-بی فرزند-بی نسل

پا به پا کردن-مردد بودن-درنگ کردن

تعارفی-کسی که بیش از اندازه اهل تعارف است-قابل پیشکش

چروک خوردن-نگا. چروک افتادن

 

دور برد-دارای برد زیاد

زهره آب شدن-سخت وحشت کردن-از وحشت به حال مرگ افتادن
دامب و دومب-آوای ضرب و تنبک
خلاص-تمام شد-مُرد
چلو-برنج آب کشیده
پیش بُر-کسی که زود کار را پایان می دهد

خیمه شب بازی-نمایش عروسکی-حیله و تزویر

توگوشی حرف زدن-نجوا کردن-تنگ گوش کسی حرف زدن

الدنگ(بیکاره، مفتخور، بی‌غیرت)

حلال زادگی-حلال زاده بودن-درست کردار بودن

زیر جلکی-پنهانی

آدم بگو بخند-شیرین‌زبان و بذله‌گو

آسمان به ابرو پوشیدن(پنهان ساختن امر آشکار)

 
بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن
خالی بند-چاخان-دروغ گو
پیله-مو

اوا خواهر-مرد زن‌نما-مردی که علائق زنانه دارد

تف انداختن-تف کردن-سخت اظهار نفرت کردن

چشم و دل کسی دویدن-حریص بودن

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

دَم نقد-آماده-حاضر

پته ی کسی روی آب افتادن-راز کسی فاش شدن-رسوا شدن

بستری-خوابیده در بستر-بیمار
حساب سازی-خرج تراشی-تقلب در حساب داری
بَر و رو-قد و قامت-چهره

از دماغ فیل افتادن(بسیار متکبر و خودبین بودن)

دعوت نامه-نامه یا کارتی با درخواست شرکت در یک مجلس یا مراسم-اعلام آمادگی برای پذیرش مهمان در یک کشور دیگر

چله-چاق-چرب و چیلی
خش خشه-نوعی اسباب بازی کودکان که به هنگام تکان خوردن صدای خش و خش از آن می آید
تحویل گرفتن-به کسی احترام گذاشتن-از کسی پذیرایی کردن

اِرا(هنگامی که کسی نمی‌تواند و یا نمی‌خواهد به چرایی پاسخ دهد آن را به طنز می‌گوید)

 

خاله بی بی-نوعی آش

پشت دستی-ضربه ای به عنوان تنبیه به پشت دست بچه

 

جا-رختخواب-بستر

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی

چهار چنگول شدن-خشک شدن اعضای بدن

جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است

تازه نفس-دارای نیروی مصرف نشده

چلچل-خال خالی-ابلق
خرپا-چوب بندی زیر سقف یا پل
تو پوست کسی افتادن-کسی را وسوسه کردن

داوطلب-خواستار-نامزد
از تو به‌خیر و از ما به‌سلامت-ما را از این پس با یکدیگر کاری نیست
دور اندیشی-پایان نگری-عاقبت اندیشی

بز بگیر-کسی که همیشه به دنبال جنس ارزان یا معاملات پر سود است

خدا گرفتن-به عذاب خدا گرفتار شدن-بدبخت شدن

پا به زا-حیوان یا انسانی که هنگام زایمانش نزدیک است

برج ریق-برج نامیمون و نامبارک

آش نذری-آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند

دسته پل-الک دولک
روده گشاد کردن-سکسکه کردن
خوش غیرتی-زیاده غیرت نشان دادن-به طنز یعنی بی غیرتی کردن

 

زپرتو-ضعیف-بی دوام

جهود ی-هودی-مقتصد

بدک-نه چندان بد

حاجی-به زیارت مکه رفته-نوعی خطاب عام

چوروک-چین و شکن

 
بیخ پیداکردن کار-گره افتادن در کار-دشوار شدن کار

چال افتادن-گود شدن

حاضر به یراق-حاضر و آماده

آقبانو-نوعی پارچه‌ی نخی نازک

آب از آتش برآوردن-کار محال کردن
دق کُش-آن که از غصه و اندوه بسیار بمیرد

تاریخچه-تاریخ مختصر

زابرا-از خواب پریده-بد خواب-عصبی

خود را شناختن-به حد بلوغ رسیدن

اجل معلق(مرگ ناگهانی)

توپیدن-پرخاش کردن-تشر زدن

خرناس کشیدن-نگا. خرناس کردن

چپ دست کسی-که کارهایش را با دست چپ می کند

خواب به سر شدن-نگا. خواب به خواب شدن

در آش رشته گوشت دیدن-چیزی غیرمنتظره و دور از انتظار دیدن

درز گرفتن-کوتاه کردن سخن-اصطلاح خیاطی برای کوتاه کردن اندازه ای در لباس

حرز جواد-دعایی منسوب به جواد امام محمد تقی

داغ و درفش کردن-مجرمی را برای اقرار کردن داغ کردن

دبش-گس-دارای مزه ی ترش و گزنده

خیز برداشتن-جستن-آماده ی حمله شدن
خودافتاده-عاجز-کسی که موجب بیچارگی خود باشد

 

توپ و تشر آمدن-تهدید کردن-با فریاد کسی را خطاب کردن

بی بته-بی اصل و نصب-بی پدر و مادر

اروای ننه‌ات-ارواح بابات

 

از خر افتادن-نابود شدن-مردن

تپه ماهور-زمین ناهموار

بی کلاه ماندن سر-بی نصیب ماندن-چیزی بدست نیاوردن

زحمت کشیدن-کار کردن

دو پشته سوار شدن-دو نفری بر ستور یا وسیله ی نقلیه سوار شدن

تخت و تبارک-با آسودگی خیال

دوبله-دو برابر-دوبلاژ

بی بند و بار-بی قید-بی اعتنا به آداب و رسوم